Het NTvG beheert, als onderdeel van de medisch-historische bibliotheek, een penningenverzameling met betrekking tot de geneeskunde, waarvan de oudste exemplaren uit de 17e eeuw stammen.
De stukjes gestold verleden die wij voor u selecteerden, vertellen interessante verhalen over het ontstaan van het vak van geneesheer en later geneesvrouw, de institutionalisering van de opleiding, de specialisering in vakgebieden en de ontwikkeling van de medische wetenschap van 1800 tot heden.
Wij hebben hier een selectie van pronkstukken op een rij gezet: wilt u meer weten over de medisch-historische context, klik dan op de rode button.
Erepenning Universiteit van Amsterdam
>> lees het verhaal achter deze penning
Jaar: 1990
Autoriteit: Universiteit van Amsterdam
Kunstenaar: Claus, E.
Voorzijde: vignet van de UvA
Achterzijde: Huis met trapgevel
Materiaal: brons
Techniek: gietpenning
Afmeting: 6 cm
Digitale catalogus NTvG
Kloosterman-penning voor Verloskunde en Gynaecologie
>> lees het verhaal achter deze penning
Jaar: 1995
Autoriteit: Stichting Wetenschapsfonds Verloskunde en Gynaecologie Amsterdams Medisch Centrum
Kunstenaar: Cornelissen, E.
Voorzijde: Achterover liggende/leunende vrouw in partus tekst nil
Achterzijde: centraal: foetus van 19 weken met navelstreng als slang van Aesculapius naar de S in omschrift: Prof.Dr.G.J.Kloosterman.
Materiaal: brons
Techniek: gietpenning
Afmeting: 7,9 cm
Bijzonderheden: Deze penning, welke een goed getroffen gelijkenis is van prof.dr. G.J. Kloosterman zonder diens portret, is de prijs die de assistent in opleiding voor de beste publicatie of voordracht van het jaar ontvangt van de Stichting Wetenschapsfonds Verloskunde/Gynaecologie Amsterdams Medisch Centrum. De ene zijde toont dat - door de zorg van Kloosterman en de zijnen tijdens de prenatale zorg - er bij barenden een ontspannen en vertrouwen bestaat in een normaal verlopende bevalling. De andere kant laat zien dat de zorg voor de ongeborene even belangrijk is zodat er een spanningsveld kan ontstaan. De navelstreng en de S in de naam Kloosterman zijn door hun verbinding de slang van Aesulapius, de reddingslijn. Het oor van het kind is gevormd uit de initialen van de kunstenares, wiens hoogzwangere nicht model stond voor de andere zijde. De beschouwer moge zelf uitmaken welke kant de voor- of de tegenzijde is: zonder ironie, de kwestie van de kip of het ei. Naar aanleiding van de penning schreef de naamgever 'Ik voel me inderdaad een schakeltje in een perpetuum vitale', bescheiden eraan toevoegend 'zoals wij allen'.
Digitale catalogus NTvG
Lustrum Cortez
>> lees het verhaal achter de penning
Jaar: 1931
Autoriteit: Utrechts Studenten Corps
Kunstenaar: Hoef, C.J.van der
Voorzijde: Vijf traptreden, omschrift Cortez
Achterzijde: monogram USC, omschrift 59ste Lustrum Utrechtsche Hoogeschool 1931
Materiaal: brons
Techniek: slagpenning
Afmeting: 6 cm
Digitale catalogus NTvG
Medisch Contact-penning voor persoonlijke inzet
>> verhaal achter deze penning
Jaar: 1946
Autoriteit: Medisch Contact/Kon.Ned.My tbv Geneeskunst
Voorzijde: Hakenkruis waardoorheen zich slang slingert die kruis doet barsten. Omschr: Alleen een vrij man kan een goed geneesheer zijn
Achterzijde: "Omschr: boven: Medisch Contact; onder MCMXLI MCMXLV. Bovenhelft Dr. M.K. Polano; Onderveld Slangestaf waarop Vrijheidshoed"
Materiaal: Brons
Techniek: Slagpenning
Afmeting: 6 cm
Bijzonderheden:
Digitale catalogus NTvG
Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie eremedaille
lees het verhaal achter deze penning
Jaar: 1993
Autoriteit: Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie
Kunstenaar: Letterie, F.
Voorzijde: Hypnos en Thanatos, gevleugeld, dragen een lichaam weg naar re, waar een myrtetak langs rand loopt.
Achterzijde: In hor regels, li, Ned./Ver.v./vrij/willige/eu/thanasie. Re-onder een vierkant doolhof, waaruit aan kant een slang verrijst.
Materiaal: zilver
Techniek: gietpenning
Afmeting: 8,7 cm
Bijzonderheden: Hypnos en Thanatos, Grieks mythische figuren, tweelingbroers en de personificaties van slaap en dood. Ze waren zonen van Nyx, nacht, en leefden in de onderwereld. Hypnos is vaak verbeeld met vleugels aan zijn slapen en Thanatos met vleugels en een zwaard. Thanatos komt terug in het woord euthanasie.
Digitale catalogus NTvG
Pokkenvaccinatie
>> lees het verhaal achter de penning
Jaar: 1809
Autoriteit: Nederlandse Staat
Voorzijde: Koe in prof. naar li, waarboven de Faam zweeft.In afsnede MDCCCIX, waarboven li Fabriek/H.deHeus/ Omschrift: Volitat iam Fama per orbem
Achterzijde: Binnen doorlopende eikentak: Aan/J.G.F.Sleurs/med.doctor/te Horst/1823/ Omschrift Pro.variol.vacc.insit.plus.C.civib.uno ann.
Materiaal: goud
Techniek: slagpenning
Afmeting: 4 cm
Bijzonderheden: Uitgereikt wegens het vaccineren van 100 personen in 1 jaar. De systematische strijd tegen de pokken begon bij het bevolkingsregister dat Napoleon in Frankrijk, en va zijn broer Lodewijk Napoleon, in Holland invoerde; mensen - en hun kinderen- bestonden voortaan en werden telbaar. De pokken waren niet alleen een ellende voor het volk maar ze waren voor Napoleon ook zeer hinderlijk doordat de troepenmacht te velde werd getroffen. In Frankrijk kregen vroedvrouwen zilveren erepenningen voor het verrichten van entingen en ik het Koninkrijk Holland kregen de artsen als zij in een jaar tijd meer dan 100 vaccinaties hadden verricht een gouden penning. Dit gebruik werd na de Franse tijd voortgezet. Deze penning weegt 29,50 g., dat is van belang omdat geneesheren de diensten gratis verleenden en zulke erepenningen wel degelijk ook beloningspenningen zijn die bij een edelsmid altijd de goudprijs zouden opbrengen voor levensonderhoud. De symbolen op de voorzijde zijn duidelijk; de goede genius, blazend op de hoorn, zweeft boven de 'fameuze' koe. 'Reeds verspreidt de Faam zich over de wereld', stelt het omschrift.
Digitale catalogus NTvG
Prof.dr.P.Muntendamprijs
Jaar: 1975
Autoriteit: Koningin Wilhelmina Fonds
Kunstenaar: Letterie, F.
Voorzijde: Omringend twee slangen die in elkaars staart bijten en re-onder symbool van zwaard enkreeft
Achterzijde: Boven li en onder iets re twee ingezonken delen waarin, resp. slang om zwaardgevest en bloem. Tekst: PROF./DR.P.MUNTENDAM/PRIJS:een symbool/
Materiaal: brons
Techniek: gietpenning
Afmeting: 7,9 cm
Bijzonderheden: De prof.dr. P. Muntendamprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon met bijzondere verdiensten op het gebied van de kankerbestrijding in Nederland. Iedereen die zich bezig houdt met kanker en kankerbestrijding in Nederland zoals wetenschappers, artsen, verpleegkundigen, mensen werkzaam in de psychosociale zorg en vrijwilligers bij kankerpatiëntenverenigingen kan voorgedragen worden. Naast de bronzen penning ontvangt de winnaar een oorkonde en mag, in overleg met het bestuur van KWF Kankerbestrijding, een bedrag van EUR 50.000,- bestemmen voor een doel binnen de kankerbestrijding.
Digitale catalogus NTvG
Runderpest-epidemie
Jaar: 1747
Autoriteit: - Smeekpenning bij veepest
Kunstenaar: Swinderen, van N.
Voorzijde: Landheer met echtgenote re voor; op middenveld en achtergrond eveneens ten hemel blikkende knechts en stadsilhouet. Li voor: dode runderen. In afsnede: N.V.S.
Achterzijde: Gedicht in 15 regels: het zieke/vee van stal geleid/......../zoo weinig ""t volk als 't/als het vee verschoonen/ Onderin 7 pijlen in bundel met li ingesllagen 17 en re 47
Materiaal: zilver
Techniek: slagpenning
Afmeting: 4 cm
Bijzonderheden: In de Gouden Eeuw heersten er bij herhaling jarenlang dodelijke virale veeziekten waardoor dieren bij honderdduizenden stierven, zoals wij nu varkenspest en boviene spongiforme encefalopathie bij koeien meemaken waarvoor dieren massaal worden vernietigd. Vanaf 1744 tot 1766 deed de meest virulente epidemie de ronde en deze leidde zelfs tot een -weinig omvangrijke- vaccinatie. De beeldzijde van deze penning toont de ontredderde boer en boerin et de knechten en de meid te midden van bezwijkende koeien; de melkemmers zijn leeg. De lange tekst op de keerzijde beschrijft de ellende en de financiele ondergang:
'Het zieke vee van stal geleid,
sterft aanstonds wech, landman schreit,
en zend, geknield, tot goed zijn' klagten,
om hulp van zijn gena te wagten.
Maar ligt zal 't jammer, dat hem plaagt,
zoo 't land voortaan geen vruchten draagt,
die boete en waar berou vertoonen,
zoo weinig volk, als 't vee verschoonen.'
Digitale catalogus NTvG
Toegangspenning Hortus Medicus, J. Burman
Jaar: 1728
Autoriteit: Collegium Medicum Amstelodamiense
Voorzijde: "Aesculapius met slangestaf in re hand, achter hem een gebouw; li en re een sokkel met vazen met planten. Omschr. Maximus aegris auxiliator adest"
Achterzijde: Gekroonde stadswapen (in twee typen) tussen cornucopia, op voetstuk waarin naam en jaartal Zie de lijst in klapper Onderwerpen. Omschr. Horti.med.liber ingressus
Materiaal: koper
Techniek: gietpenning
Afmeting: 3,2 x 3,2 cm
Bijzonderheden: In de bibliotheek van het NTvG bevinden zich publicaties van de hand van J. Burman. 'Duidelyke veroning, eeniger duizend in alle vier warelds-deelen waasende bomen, stammen, kruiden, bloemen, vrugten, en uitwassen' en 'Taalryk register der plaat- ofte figuur-beschryvingen der bloemdragende gewassen'.
Digitale catalogus NTvG
Watersnood 1916
Jaar: 1916
Autoriteit: Commissie Watersnood 1916
Voorzijde: Centrale beeld: gestileerde golven, deels binnen parelrand waarbuiten omschr: Watersnood 1916
Achterzijde: Aan de/dappere/strijders/tegen den/wassende/vloed/,binnen parelrand
Materiaal: brons
Techniek: slagpenning
Afmeting: 6,3 cm